ประยงค์ สรรพคุณ และการปลูกประยงค์

ประยงค์

ประยงค์ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Celosia cristata L. เป็นไม้ล้มลุก อายุได้ 1-2 ปี ลำต้นสีเขียว มีขีดเล็กน้อย ลักษณะทรงพุ่ม ลำต้นกลมมีสีเขียวเล็กน้อย มีความสูงประมาณฟุต ใบมีสีเขียว ปลายใบแหลม โคนใบเสมอ ขอบใบเรียบ ผิวใบเกลี้ยง มีความยาวประมาณ 1-3 นิ้ว ดอกเป็นช่อตั้งที่ปลายสุดของกิ่ง แยกแขนงเป็นพุ่มตั้ง เนื้อดอกเป็นเส้นเล็กๆ งุ้มเข้าหากันเป็นพุ่ม ช่อดอกตั้งตรง มีความสูงประมาณ 4-6 ซม. มีสีหลากหลาย เช่น แดง ชมพู ขาว เหลือง และส้ม ออกดอกตลอดทั้งปี

สรรพคุณ

ใบใช้รับประทานเป็นผัก หรือใช้ผสมสารต่าง ๆ ทั้งแก่นและรากใช้รับประทานเป็นยา ขับปัสสาวะ แก้ปวดมวน ท้องแน่น เสมหะมาก ขับเสมหะ อาเจียนเป็นเลือด ให้รสเย็น ไม่เป็นพิษ แต่อาจมีการระคายเคืองต่อเยื่อบุผิวทุกชนิดได้ มีฤทธิ์ฆ่าแบคทีเรีย เชื้อรา ป้องกันการเกิดโรค ในประเทศจีนได้นำดอกประยงค์ มาใช้ในการรักษาโรคหอบหืด ซึ่งในประยงค์ มีสารที่มีฤทธิ์บำรุงและรักษาร่างกายได้ ดังนั้น หากรับประทานเข้าไปจึงจะช่วยรักษาและบำรุงสุขภาพได้ ด้วยการทำให้ร่างกายแข็งแรง มีภูมิต้านทานโรคสูงขึ้น ป้องกันโอกาสในการเกิดโรคได้มากยิ่งขึ้น

การปลูกประยงค์

• 1. การเตรียมดิน

การจะปลูกประยงค์ให้ได้ผลดี มีการเจริญเติบโตที่สมบูรณ์ จะต้องมีการเตรียมดินที่ดีเสียก่อน โดยการไถพรวนให้ดินร่วนซุย จากนั้นใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักในปริมาณ 1-2 ตันต่อไร่ หากดินมีสภาพเป็นกรด ให้ปรับสภาพดินด้วยปูนขาวในอัตรา 100-200 กิโลกรัมต่อไร่ ขึ้นอยู่กับลักษณะดิน

• 2. การปลูก

การปลูกประยงค์มีหลายวิธี วิธีที่นิยมคือการเพาะเมล็ด โดยการหว่านเมล็ดลงในแปลงเพาะที่ได้เตรียมไว้ โดยโรยเมล็ดให้กระจายทั่วแปลง จากนั้นกลบด้วยดินบางๆ รดน้ำให้ชุ่มแล้วคลุมด้วยฟางข้าวเป็นเวลาประมาณ 7-10 วัน เมล็ดจะเริ่มงอก

เมล็ดของประยงค์มีขนาดเล็กมาก ดังนั้นจึงต้องหว่านเมล็ดบางๆ โดยที่เมล็ดไม่ทับซ้อนกัน การปลูกใช้ระยะห่างระหว่างต้นประมาณ 15-20 ซม. ระหว่างแถวประมาณ 30-40 ซม. หลุมละ 2-3 ต้น เมื่อต้นกล้ามีอายุได้ประมาณ 20-25 วัน จึงย้ายกล้าลงแปลงปลูก

• 3. การดูแลรักษา

เมื่อต้นกล้าเจริญเติบโตดีแล้ว ควรหมั่นกำจัดวัชพืชออกจากแปลงปลูกอยู่เป็นประจำ รวมถึงการรดน้ำให้อย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะในช่วงที่อากาศแห้งแล้ง ประยงค์จะต้องการน้ำมากเป็นพิเศษ หมั่นใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก โดยใส่ในปริมาณ 1-2 ตันต่อไร่ ทุกๆ 1-2 เดือน นอกจากนี้ ควรหมั่นตรวจสอบโรคแมลงต่างๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นในแปลงปลูก เพื่อจะได้กำจัดได้อย่างทันท่วงที

• 4. การเก็บเกี่ยว

เมื่อประยงค์เจริญเติบโตเต็มที่โดยมีความสูงประมาณ 40-50 เซนติเมตร และดอกมีสีสดใสก็สามารถเก็บเกี่ยวได้ สามารถเก็บเกี่ยวได้ทั้งยอด ดอก และใบ โดยตัดส่วนที่ต้องการไปใช้ โดยเกษตรกรส่วนใหญ่นิยมเก็บในช่วงเช้า การเก็บดอกก่อนที่จะบานเต็มที่สีสันของดอกจะสวยงามและทนทาน การเก็บเกี่ยวควรเก็บช่วงดอกตูม จะได้ดอกขนาดเล็ก สีสันสดใส หากเก็บช่วงดอกบานเต็มที่ ขนาดของกลีบดอกจะใหญ่ สีสันจะหม่น หมดสีเร็ว ดอกที่เก็บเกี่ยวมาแล้วนำมาล้างน้ำ 2-3 ครั้ง ใช้กระชอนกรองให้น้ำสะเด็ด นำดอกมาพักไว้ในที่ร่มที่มีอากาศถ่ายเทได้สะดวก